Defensief gedrag, we horen de term vaak, maar wat betekent het echt? Voor velen is het een manier om zichzelf te verdedigen, misschien ook met een grote mond. Toch gaat de essentie veel dieper. Defensief gedrag is vaak een reactie op onveiligheid, angst of kwetsbaarheid. In mijn eigen reis heb ik dit gedrag van dichtbij ervaren en onderzocht. Het werd mijn tweede natuur, een overlevingsmechanisme dat me beschermde, maar me uiteindelijk ook isoleerde.
Het ontstaan van defensief gedrag
Rond mijn derde levensjaar begon ik met dissociëren – een automatische reactie op onveilige situaties rondom seksueel misbruik. In mijn tienerjaren voelde het alsof ik mezelf fysiek en emotioneel moest “opblazen”. Mijn borstkas vooruit, mijn hart beschermd. Ik verliet mijn emoties en functioneerde alleen nog vanuit mijn hoofd. Dit defensieve gedrag gebeurde onbewust en werd al snel een deel van mijn identiteit. Van buiten leek alles prima, maar binnenin voelde ik een discrepantie aan gevoelens. Ik had hulp nodig, maar was nog niet bewust hoe dat te vragen. Zo creëerde ik een gevoel van niet gehoord en gezien worden,
Tijdens mijn schooltijd en in mijn jongvolwassen leven strijde ik vaak tegen onrecht en discriminatie. Ik kwam op voor anderen en had moeite met autoriteit. Deze strijdlust leidde soms tot verkeerde keuzes. Ik deed me zelfverzekerd voor, alsof ik alles onder controle had, maar achter het masker ging een diepe pijn schuil die ik niet durfde te voelen.
Het masker breekt
Op een gegeven moment begon mijn defensieve gedrag tegen me te werken. Relaties liepen stuk en ik voelde me steeds verder verwijderd van mijn eigen emoties. Dit leidde uiteindelijk tot een transformatieproces, waarin ik moest erkennen dat ik het contact met mezelf was kwijtgeraakt. Het masker dat ik had opgezet om niet te hoeven voelen, kon me niet langer beschermen. Wat resulteerde in een lange, intense periode van transformatie waarin ik de lagen van defensief gedrag en onderdrukte emoties begon af te pellen.
De weg naar bewustwording
Mijn zoektocht naar heling begon 18 jaar geleden, met trauma-therapie, EMDR, familieopstellingen, Nei-sessies, meditatie en ademhalingstrainingen. Hoewel ik hierin verlichting vond, ontdekte ik later dat dit slechts de eerste laag van mijn trauma was die afbrokkelde. De diepere gevoelens van angst en onzekerheid bleven sluimeren.
In mijn zoektocht naar heling nam ik deel aan een wekelijkse meditatiegroep en een 10-daagse Vipassana-retraite, mindfulness trainingen. Een basis opleiding ‘Helen na seksueel misbruik’ En een jaar opleiding ‘Familie en bedrijfssystemen’ en Systemische master verdiepingen. Daar begon ik te begrijpen hoe mijn defensieve houding me jarenlang gevangen had gehouden.
Een belangrijke doorbraak kwam tijdens een familieopstelling. Ik representeerde iemand die, net als ik, defensief reageerde op de wereld. De begeleider moedigde me aan om “klein te worden”, iets wat ik niet begreep omdat ik me al klein en waardeloos voelde. Pas later realiseerde ik mij hoe groot en opgeblazen ik mijzelf maakte. Deze opstelling opende mijn ogen voor de muur die ik om mezelf heen had gebouwd. En de grote impact die defensief gedrag met zich mee bracht. Het was een overlevingsmechanisme dat me gevangen hield in een cyclus van dader en slachtofferschap.
Durven voelen
De grootste les die ik leerde, was dat ik mezelf moest toestaan te voelen – niet alleen de pijn en het verdriet, maar ook de veiligheid en liefde die diep vanbinnen verborgen lagen. Dit helingsproces was intens en vereiste veel moed. Het betekende dat ik mijn oude patronen moest loslaten om ruimte te maken voor nieuwe ervaringen en inzichten.
Vandaag de dag ben ik in contact met mijn kwetsbaarheid en emoties. Ik voel geen innerlijke strijd meer. Deze reis heeft me geleerd dat defensief gedrag niet is wie ik ben, maar een beschermingsmechanisme dat ik creëerde om te overleven.
Nu leer ik mijn zoon dat mensen met een grote mond vaak last ervaren van hun eigen pijn. En door te vragen: “Gaat het met jou?” kunnen we verbinding maken in plaats van afstand creëren.
De uitdaging voor de toekomst
Hoe kunnen we anderen bewust maken van hun defensieve gedrag? Mijn ervaring leert dat de oplossing niet ligt in nieuwe gedragsregels of conditioneringen. Het gaat erom mensen uit te nodigen om echt te voelen. Defensief gedrag is een reactie op pijn, angst en verdriet. Pas wanneer we dat erkennen, kunnen we beginnen met helen.
In al mijn lessen en ervaringen werk ik nu als holistisch begeleider en systemisch coach. Ik ondersteun mensen die vastlopen en wensen voort te gaan. Tegelijkertijd zie ik dat veel mensen om hulp vragen, maar er niet klaar voor zijn om die echt te ontvangen. Ook zij dragen hun eigen defensieve en of andere overlevingsmechanismen.
Dit weerspiegelt een grotere vicieuze cirkel in onze samenleving, waarin mensen zich verliezen in nieuwe vormen van afleiding en conditionering, zonder de kern van hun problemen aan te pakken.
Defensief gedrag is een masker, een overlevingsmechanisme. Het vraagt moed om dat masker af te zetten en jezelf te leren kennen. Vrijheid ligt in het durven voelen, in het nu zijn, en in het omarmen van je eigen schaduw, veiligheid, verbinding en zelfliefde.
™